Twórcy     Zespoły    Instytucje   

Wydarzenia    Organizacje    O nas   

Kontakt   

Kolekcje Działu Architektury i Parków Etnograficznych
W zbiorach działu znajduje się ok. 500 obiektów ruchomych

Detale architektoniczne
Muzealia w tej kolekcji to drewniane elementy budynków wiejskich ilustrujących zasady łączeń ciesielskich, dobrze zachowanych śladów ręcznej obróbki drewna lub ciekawych rozwiązań konstrukcyjnych oraz ozdobnej snycerki, polichromii czy metalowych okuć, np. na taflach drzwiowych lub okiennicach. Szczególnie interesujące są dwie pary drzwi polichromowanych chaty w Mątowskich Pastwiskach, z 1779 r. i drzwi z Wielkiego Stwolna , z 1881 r.

Narzędzia ciesielskie
Kolekcję tworzą obiekty używane w budownictwie przez cieśli i stolarzy wiejskich z końca XIX i I poł. XX wieku z terenu Kujaw i Pomorza. Są to przyrządy pomiarowe i wyznaczeniowe, np. miary, poziomice, kątowniki, wzorniki, cyrkle, znaczniki, sznury ciesielskie itp., narzędzia do ręcznej obróbki drewna: siekiery, topory, cieślice, dłuta, strugi, świdry, piły ręczne poziome i pionowe. Niektóre z nich są szczególnie starannie wykonane, także zdobione rytymi motywami geometrycznymi, roślinnymi i zoomorficznymi.

Dekarstwo
W kolekcji znajdują różnego rodzaju i kształtu deski dekarskie do wyczesywania słomy oraz podbijania trzciny na połaci dachowej, deski do podbijania strzechy, igły dekarskie do drutu i wikliny, łańcuch dekarski, model poszywania trzciną, nóż do ścinania trzciny na lodzie, także widełki do wykręcania podwójnych snopków.
Wyposażenie młynów wiejskich wietrznych i wodnych  
Zgromadzone przedmioty stanowią wyposażenie młyna wietrznego z Wójtówki na Kujawach i młyna wodnego ze Strzyg z ziemi dobrzyńskiej,  przeniesionych do Parku Etnograficznego w Toruniu. Ważnym uzupełnieniem zbioru są archiwalia dotyczące kunsztu młynarskiego. Do tej grupy zawodowej zaliczano czeladników, którzy po zdaniu  egzaminów otrzymywali List Majstrowski i wpisywani byli do Księgi Urzędu Starszych Zgromadzenie Kunsztu Młynarskiego: w zbiorach znajduje się m. in. taki dokument z 1867 r. młynarza z Chalina w woj. kujawsko-pomorskim.

Kolekcje Działu Folkloru
Religijność ludowa
Kolekcję tworzą dewocjonalia z XIX i 1. poł. XX wieku oraz współczesne. Najliczniejszy jest zbiór obrazów, obrazków do książeczek do nabożeństwa, krucyfiksów i figur, głównie z Pomorza i Kujaw. Do najciekawszych części kolekcji należą: obrazy w technice collage’u na podłożu z dziurkowanego papieru, zbiór przedmiotów wykonanych z wykorzystaniem pudełek po cygarach oraz figurki z porcelany - popularne wyobrażenia Chrystusa, Matki Boskiej, aniołów i świętych w różnorodnych przedstawieniach i ujęciach.

Obrzędy doroczne
Kolekcja obejmuje przedmioty z terenu całej Polski związane z zagadnieniami: Boże Narodzenie, Zapusty, Wielkanoc, a także Boże Ciało, Dożynki, Zaduszki. Najcenniejszą jej część stanowią szopki (m.in. szopka kukiełkowa wyk. przez Józefa Zimeckiego z Kujaw w 1956 roku) oraz maszkary bożonarodzeniowe i zapustne z ziemi chełmińskiej, Kaszub i Kujaw, z początku XX wieku. W skład kolekcji wchodzą także stroje i gwiazdy kolędnicze, ozdoby choinkowe, rekwizyty wielkanocne (m.in. palmy, pisanki), pieczywo obrzędowe, ozdoby żniwne.

Obrzędy rodzinne
Kolekcja obejmuje przedmioty związane z zagadnieniami: narodziny, małżeństwo, śmierć, a także I Komunia Święta, bierzmowanie, urodziny, imieniny, rocznice ślubu. W kolekcji znajdują się obiekty od dziewiętnastowiecznych po współczesne, z terenu całej Polski. Najliczniejszy jest zbiór obrazów „Pamiątka Pierwszej Komunii”, głównie z Pomorza i Kujaw. Do najciekawszych przedmiotów należą „Pamiątka Złotych Godów” ze Swarzewa z 1885 roku oraz obraz „Pamiątka Chrztu Świętego” z 1912 roku.

Instrumenty muzyczne
Kolekcja obejmuje zbiór instrumentów używanych w kulturze ludowej zarówno w sytuacjach obrzędowych, jak i czysto muzycznych, z terenu całej Polski. W jej skład wchodzą instrumenty zabytkowe oraz ich współczesne rekonstrukcje ze wszystkich grup systematycznych: idiofony (m.in. zbiór kołatek i terkotek obrzędowych z początku XX wieku), membranofony (m.in. burczybas wyk. przez Leona Okroja z Kaszub w 1948 r.), aerofony (m.in. klarnet C wykonany z drewna gruszkowego z końca XIX wieku) i chordofony (m.in. gitarola z 1 poł. XX wieku).

Subkultura wojskowa
W kolekcji znajdują się przedmioty będące symbolami i pamiątkami odchodzenia z wojska do rezerwy, od pochodzących z XIX wieku (z armii pruskiej, rosyjskiej i austriackiej) po współczesne. Do najciekawszych obiektów zabytkowych należą obrazy wykonane techniką collage’u oraz fajki z początku XX wieku. Wśród obiektów współczesnych najliczniejsze są zbiory chust oraz kalendarzy, tzw „fal”.

Lecznictwo ludowe
W skład kolekcji wchodzą przedmioty używane przez osoby zajmujące się leczeniem: znachorów, kowali wyrywających zęby, owczarzy składających kości. Najliczniejszą częścią kolekcji jest zbiór przyrządów do puszczania krwi, z których najstarszy pochodzi z 1850 roku. Do ciekawych obiektów należą też strzałki piorunowe używane do leczenia odmrożeń i krost oraz kamień leczniczy stosowany w przypadku „oberwania”.

Zbiory archiwalne – folklor słowny
W archiwum znajdują się materiały ilustrujące folklor słowny ziemi chełmińskiej, dobrzyńskiej, Kujaw, Pałuk, Kaszub i Kociewia. Większość z nich pozyskana została w latach 50. i 60. XX w. Najliczniejszy jest zbiór pieśni i przyśpiewek oraz przysłów. Najciekawsze są trzy powieści Leokadii Boniewicz, zbiory bajek Józefa Zimeckiego i Feliksa Paczkowskiego, materiały z dziedziny wiedzy ludowej i zwyczajów Pałuk Zofii Strawińskiej oraz zapisy pieśni i zwyczajów kujawskich Wiktorii Stańczak.

Zbiory archiwalne – folklor muzyczny
W archiwum fonograficznym znajdują się nagrania zebrane podczas badań terenowych na Kujawach, Pałukach, południowych Kaszubach, ziemi złotowskiej i ziemi chełmińskiej w latach 1957-1984 oraz zapisy audycji folklorystycznych bydgoskiego oddziału Polskiego Radia z lat 1952-1974. Wśród najstarszych zapisów, wykonanych przez Roderyka Lange, dominują przyśpiewki do tańców oraz taneczna muzyka instrumentalna (w wykonaniu zespołu Kasprzaka z Kcyni oraz Szelążka z Nieszawy). Materiały późniejsze, to oprócz nagrań muzycznych także zapisy słowne: bajki, podania, opowieści wierzeniowe.

Kolekcje Działu Gospodarki i Rzemiosł
Gospodarka podstawowa (ok.3 000 sztuk)
Obejmuje takie kolekcje jak: zbieractwo, łowiectwo, gospodarka leśna, obróbka torfu, rolnictwo, hodowla i weterynaria, pszczelarstwo, transport, miary i wagi. Najstarsze obiekty datowane są na koniec XIX w. Do najciekawszych w tym zespole należą: maszyna do przerobu torfu mazistego (koniec XIX w.), sochy, radła do obredlania ziemniaków, brona laskowa, siewnik rzędowy firmy „Simplex”, ule kłodowe, jarzma pojedyncze i podwójne, sygnowane korce do ziarna, foremki do mierzenia i ozdabiania bryłek masła.

Pozyskiwanie, obróbka i przygotowywanie pożywienia (ok.2,5 tys. sztuk)
Obiekty z zakresu pożywienia roślinnego, mlecznego i mięsnego, różnego typu pojemniki zasobowe, sprzęty kuchenne używane w wiejskim i małomiasteczkowym gospodarstwie domowym. Uzupełnieniem kolekcji są firmowe opakowania fabryczne (głównie puszki) po produktach spożywczych nabywanych w sklepach. Najciekawsze elementy zbioru to różne typy masielnic i sernic, różnorodne naczynia do gotowania, opakowania szklane (słoje, butelki).

Tkanina, strój, haft, koronka, obróbka włókna i higiena (ok.6 500 sztuk)

Tkaniny ludowe i miejskie
Obejmuje tkaniny z końca XIX w. i XX w, z terenu północnej i wschodniej Polski oraz z obszarów Wileńszczyzny. W skład kolekcji wchodzą dywany dwuosnowowe, tkaniny dekoracyjne (kapy, obrusy, chodniki, makatki), tkaniny użytkowe (tkanina pościelowa, ręczniki, zasłonki, derki) oraz próbki tkanin (1767 sztuk).

Zbiór dywanów dwuosnowowych
Jedną z najciekawszych części kolekcji z kopiami zabytków z XVIII i XIX w. (179 sztuk).

Odzież ludowa i miejska
Obiekty pochodzą z XIX i XX w., głównie z terenu północnej Polski. Kolekcja licząca ponad 2 000 obiektów obejmuje elementy odzieży: spódnice, halki, gorsety, czepce, chusty, koszule, wierzchnie okrycia damskie i męskie, buty, bieliznę. Najcenniejsze jest kolekcja stroju kujawskiego i pałuckiego (tiulowe czepce z końca XIX i pocz. XX w.) oraz kilka czepców z XIX w. z terenu Kaszub.

Hafty
Zbiór (ok. 1000 sztuk) zawiera hafty na różnego typu tkaninach (makaty, ręczniki, obrusy, serwetki, bieżniki, bielizna pościelowa, pochodzące głównie z XX w., z terenu północnej Polski. Ciekawa jest kolekcja haftów kaszubskich i borowiackich z II poł. XX w.

Koronka ręczna i maszynowa
Kolekcję (ok. 600 sztuk) tworzą różne typy koronki, głównie szydełkowa, siatkowa, klockowa, czółenkowa: serwety, serwetki, obrusy, bieżniki, firanki, oraz zazdrostki, ząbki do półek. Koronka pochodzi głównie z XX w., z terenu północnej Polski.

Obróbka włókna
Zespół przedmiotów związanych z obróbką włókna z terenu północnej i wschodniej Polski, głównie z końca XIX w oraz z XX w. Obejmuje warsztaty tkackie, kołowrotki, międlice, cierlice, snowadła, kijanki, trzepaki do lnu, przyrządy do obrywania główek lnu, szczotki do czesania lnu, wrzeciona, przęślice, przyrządy do kręcenia sznurów. Najcenniejszą częścią tej kolekcji są obiekty datowane, jak np. cierlica z 1812 r.

Higiena
Zbiór przedmiotów związanych z higieną osobistą człowieka (grzebienie, lokówki brzytwy, pojemniki na kosmetyki i perfumy) oraz służących np. do prania, maglowania i prasowania odzieży - kijanki, tarki do prania pralki drewniane, maglownice z wałkami, magle skrzynkowe i stojące na korbkę, żelazka na węgiel, na „duszę”, na spirytus, na prąd. Ciekawym obiektem jest magiel skrzynkowy datowany na 1779 r. Jednym z cenniejszych nabytków jest wyposażenie małomiasteczkowego zakładu fryzjerskiego z początku XX wieku.

Meble i wyposażenie wnętrz (ok. 1200 sztuk)
Kolekcja obejmuje meble ludowe i po części miejskie z terenu Polski Północnej, datowane w większości na przełom XIX i XX wieku. Liczy 1225 obiektów, takich jak skrzynie, kufry, kredensy, stoły, krzesła, łóżka, ławy skrzynkowe, bieliźniarki, komody, szafy, półki Do najciekawszych należą malowane skrzynie wianne z Kujaw, Kaszub i Borów Tucholskich oraz dwa okuwane kufry z końca XVIII w. Cenne są także cztery malowane szafy i kredensy.

Rzemiosło (ponad 10 tys. sztuk)
W tym: rzemiosła związane z obróbką drewna(bednarstwo, kołodziejstwo, stolarstwo), rogarstwo, rymarstwo, garncarstwo, kowalstwo i plecionkarstwo.
Każda z kolekcji prezentuje rodzaje i formy wyrobów w ramach wymienionych rzemiosł oraz wyposażenie warsztatów rzemieślniczych. Szczególnie ciekawe są najstarsze(często „samorodne”) narzędzia poszczególnych rzemieślników i ich unikatowe wyroby.
Na uwagę zasługuje zbiór polskiej ceramiki ludowej z terenu całego kraju, efekt dwóch ogólnopolskich konkursów (ok. 6500 sztuk) oraz dwa przykłady narzędzi z wiejskich kuźni: kowadło bezrożne datowane na 1796 r. i małe kowadełko pomocnicze datowane na 1846 r.

Kolekcje Działu Historii i Socjologii Wsi
Wiejski sprzęt pożarniczy i akcesoria strażackie
Zbiory liczące około 300 obiektów pochodzą z terenu Pomorza, Kujaw i Mazowsza.
Ozdobą kolekcji jest grupa rzadkich, czterokołowych, konnych wozów strażackich wraz z beczkowozem, a także sikawek przenośnych, część z II poł. XIX w. Kolekcję uzupełnia drobny sprzęt pożarniczy w postaci różnego rodzaju dzwonów, trąbek i syren, lamp oświetleniowych, prądownic i łączników do węży, bosaków, toporków i bojowych pasów strażackich. Część obiektów prezentowana jest w przeniesionej do Parku Etnograficznego remizie z początku XX w.

Fotografie
Trzon kolekcji tworzą zabytkowe aparaty mieszkowe i akcesoria fotograficzne oraz zbiór 1250 negatywów szklanych wytworzonych przez wiejskiego fotografa ze wsi Sucha (Bory Tucholskie), dokumentujących życie wsi i jej okolic na przestrzeni ponad 30 lat, poczynając od lat 30. XX w.
Równie cenny jest zbiór niemal dwustu diapozytywów i fotografii stereoskopowych z I poł. XX w., pochodzących z popularnych w okresie międzywojennym fotoplastykonów. Na szczególną uwagę zasługują unikalne widoki polskiego wybrzeża okolic Helu z tego okresu oraz tuż po zajęciu tych terenów przez wojska niemieckie podczas II Wojny Światowej.
Całość kolekcji uzupełniają liczne fotografie nieznanych najczęściej warsztatów z terenu Pomorza i Kujaw, z których niewielka część datowana jest jeszcze na II połowę XIX w.

Karty pocztowe
Kolekcja składa się z ok. 150 kartek pocztowych, głównie z terenu Pomorza. Większość to kartki związane ze świętami katolickimi oraz okolicznościowe, wysyłane z okazji różnych uroczystości - urodzin, imienin. Niewielką część stanowią „pamiątki z wojska” i widokówki z pejzażem. Najstarsze kartki z kolekcji pochodzą z początku XX w., pozostałe dotyczą okresu międzywojennego
Dział Rybołówstwa i Zajęć Wodnych
Narzędzia i sprzęty rybackie w MET to największy zbiór tego typu w Polsce (3500 szt.). W większości stanowią go eksponaty pozyskane w latach 1946-1972 przez prof. Marię Znamierowską-Prűfferową. Są to sieci ściankowe i matniowe, wiklinowe i siatkowe pułapki łowne (wiersze, żaki), narzędzia kolne i zahaczające (ości, wędy, sznury) oraz liczny sprzęt pomocniczy, w tym sprzęt do transportu sieci i ryb.

Do najcenniejszych należy, licząca ponad 500 sztuk kolekcja narzędzi kolnych (ości, bodarze, grzebienie i kotwy), jedyna tak bogato reprezentowana kolekcja w Polsce.

Ponadto na uwagę zasługują zbiory rybołówstwa morskiego, a wśród nich bogato zdobione szelki do wyciągania niewodu (42 szt.) i podbieraki-kaszory, które należą do pomocniczych narzędzi rybackich.

Licznie reprezentowane są także sprzęty do połowu zimowego (głównie jeziorowego), takie jak sanie do transportu sieci, siekiery i piki (pieśnie) do rąbania lodu, łęki (szukarki) do przeciągania sieci pod lodem oraz kołowroty na saniach (baby) służące do wyciągania niewodu.

Z innych wymienić należy łodzie i czółna rybackie, w większości stanowiące przykłady szkutnictwa śródlądowego.

Osobny zbiór to kolekcja wędkarska, reprezentowana przez sprzęt fabryczny z okresu międzywojennego i z lat po II wojnie światowej oraz eksponaty wykonane przez amatorów, metodami chałupniczymi.

Czerpaki i grace to narzędzia piaskarzy. Służyły one do wyciągania żwiru, piasku i kamieni z dna rzeki.

Unikatowymi obiektami są tzw. domki nawodne, rodzaj niewielkich, drewnianych barek mieszkalnych (koszarek) na żelaznych pontonach. Oprócz rybaków żyły w nich rodziny reprezentujące różne zawody związane z pracą na rzece. 3 takie barki stoją na terenie Parków Etnograficznych w Toruniu i Kaszczorku.

Kolekcje Działu Sztuki i Estetyki Ludowej
Tradycyjna rzeźba i malarstwo
Obiekty z przełomu XIX i XX w. o charakterze sakralnym pochodzące głównie z północnych regionów Polski, takich jak Kujawy, ziemia chełmińska, ziemia dobrzyńska, Bory Tucholskie, Pałuki, Kaszuby. Kolekcja zawiera rzeźby z kapliczek przydrożnych i domowych przedstawiających świętych, Matkę Boską, Chrystusa frasobliwego, rzeźby Chrystusa z krzyży przydrożnych, krucyfiksy kościelne i domowe. Na zbiór malarstwa składają się obrazy na desce, blasze, płótnie, papierze. Wyróżnia się w nim szczególnie grupa obrazów pochodzących z warsztatów częstochowskich.

Współczesne, ludowe i nieprofesjonalne malarstwo oraz rzeźba (w drewnie i ceramiczna)
Kolekcja ilustrująca aktualny stan tych dziedzin w Polsce. W jej skład wchodzą prace o tematyce religijnej sięgające do tradycyjnych wzorców ikonograficznych, prace nawiązujące do kultury ludowej - ilustrujące obrzędowość, zwyczaje, pejzaż, pracę. Odzwierciedlają one także wpływ na sztukę polityki społeczno-kulturalnej państwa w okresie PRL, dążeń solidarnościowych lat osiemdziesiątych i zmian ustrojowych po roku 1989. Tematyka wielu prac jest zdominowana indywidualnymi przeżyciami artystów.
Na wysoką rangę kolekcji wpływa, obok reprezentatywności dla całości zjawiska, obecność prac artystów „sztandarowych” dla tych nurtów twórczości, między innymi: Wiktora Chrzanowskiego, Katarzyny Gawłowej, Doroty Lampart, Władysława Lucińskiego, Jana Kaweckiego, Bronisława Krawczuka, Erwina Sówki, Marianny Wiśnios, Ludwika Więcka, Marii Wnęk - z zakresu malarstwa czy rzeźbiarzy: Antoniego Barana, Jana Bernasiewicza, Feliksa Błaszczyka, Jana Centkowskiego, Józefa Chełmowskiego, Stanisława Hołdy, Edwarda Kołacza, Stanisława Korpy, Szczepana Muchy, Wojciecha Oleksego, Józefa Piłata, Edwarda Sutora, Heleny Szczypawki-Ptaszyńskiej, Romana Śledzia, Stanisława Zagajewskiego, Adama Zgadły.

Malarstwo na szkle
Niewielki zbiór tradycyjnych obrazów pochodzących ze Śląska z XIX w. oraz kolekcja ok. 1200 obrazów współczesnych malarzy na szkle, w większości z Podhala, niedawno wzbogacona o przykłady „odrodzonego” malarstwa kaszubskiego.

Zabawkarstwo
Kolekcja obejmująca tradycyjne zabawki ludowe wykonane z drewna, gliny, wikliny itp. w większości pochodzące z regionów północnej Polski oraz zabawki wykonane współcześnie w ośrodkach zabawkarskich na południu Polski według tradycyjnych wzorów. Od 1990 r. jest systematycznie wzbogacana również o zabawkę jarmarczno-odpustową.

Zdobnictwo
Obiekty związane z estetyką wnętrza, np. makatki malowane na tkaninie, papierze, kwiaty papierowe, pająki słomiane, rzeźbione kasetki, talerze drewniane, ramki oraz inne przedmioty służące upiększaniu wnętrz. Kategoria ta obejmuje także kolekcję rzeźbionych drewnianych ptaszków pochodzących z różnych regionów Polski.

Wycinanka
Jedna z dziedzin zdobnictwa, ze względu na rozmiary - ok. 9000 obiektów - została wyodrębniona w samodzielną kolekcję. Obejmuje przykłady wycinanek z lat 40. XX w. i wykonanych współcześnie w regionach, w których ta dziedzina twórczości jest ciągle żywa.

do góry