|
Monuments of
Architecture of Kujavia-Pomerania Voivodeship, Poland
Zabytki architektury województwa
kujawsko-pomorskiego
|
Chełmno
Akademia Chełmińska,
ul. Szkolna 6
Powrót
do spisu zabytków >>>
|
| Lokalizacja: Chełmno, Stare MIasto,
ul. Szkolna. |
|
Datowanie: XVII/XVIII
w.,
ok.
poł.
XVIII w., 3. ćw. XIX w., 1958 r.
|
Technika,
materiał: Budynek murowany z cegły, tynkowany. Stropy częściowo
drewniane.
|
Historia: Już
na przełomie lat 1385 i 1386 zakon krzyżacki zaczął zabiegać o
powstanie w Prusach uniwersytetu. W 1386 r. papież Urban VI wystawił
przywilej zezwalający na utworzenie w Chełmnie uniwersytetu, czyli studium generale. Kolejny podobny
przywilej wystawił cesarz Zygmunt Luksemburski w 1434 r. Z powodów
finansowych oraz politycznych, dopiero w 1472 r. doszło do powołania studium particolare, czyli szkoły
średniej, prowadzonej początkowo przez Zgromadzenie Braci Wspólnego
Życia, sprowadzonych z Zwolle w Niderlandach. Szkoła ta miała dość
wysoki poziom, a niektórzy historycy przypuszczają, że kształcił się na
niej sam Mikołaj Kopernik przed wyjazdem do Krakowa. W 1. poł. XVI w.
poziom gimnazjum zaczął się stopniowo obniżać, przeżywało ono również
poważne kłopoty finansowe. Szkołę reaktywowano jako gimnazjum
protestanckie w 1554 r., ale działała ona tylko do śmierci pierwszego
rektora w 1565 r. Wkrótce miasto opuścili również Bracia Wspólnego
Życia. Ponowne odnowienie nastąpiło w 1692 r., pod nazwą Akademii
Chełmińskiej, mimo że szkoła miała poziom odpowiadający gimnazjum.
Zarząd nad uczelnią objęło zgromadzenie księży misjonarzy,
sprowadzonych do Chełmna w 1676 r. przez biskupa Jana Małachowskiego.
Miała ona cztery klasy: gramatykę, syntaktyki, poetyki i retoryki,
później dodano jeszcze klasy przygotowawczą i elementarną.
Nauczycielami był tu m.in. Grzegorz Gorczycki, profesor poezji i
retoryki z Uniwersytetu Krakowskiego oraz Marcin Kurowski. W XVIII w.,
po początkowym okresie upadku spowodowanym wojną północną, nastąpiły
nie zawsze udane próby sprowadzenia profesorów z Uniwersytetu
Krakowskiego. Współpracowano także z Uniwersytetami Wrocławskim i
Wileńskim. Ostatecznie w 1756 r. Akademia została kolonią Uniwersytetu
Krakowskiego, co oznaczało jej podporządkowanie organizacyjne i naukowe
uczelni krakowskiej. Dzięki temu podniósł się poziom nauczania i
prestiż, w konsekwencji zwiększyła się również liczba napływających tu
uczniów. Działalność Akademii została przerwana przez pierwszy rozbiór
Polski. W 1779 r. profesorowie krakowscy zostali zmuszeni przez rząd
pruski do opuszczenia Chełmna, co oznaczało w praktyce koniec
gimnazjum. Obecnie w budynkach dawnej akademii mieści się Gimnazjum nr 1 im.
Akademii Chełmińskiej.
|
|
Zachowany
do dzisiaj budynek Akademii powstał w momencie odnowienia szkoły pod
rządami księży Misjonarzy, na przełomie XVII i XVIII w. Około połowy
XVIII w., po przekształceniu gimnazjum w filię Uniwersytetu
Krakowskiego, przedłużono go o pięcioosiowy budynek od strony
zachodniej. Drugie piętro zniesiono w 1. połowie XIX w., a w 3. ćwierci
XIX w. wykonano nowe elewacje i dach wspólny dla obu budynków.
Wewnątrz, w auli na piętrze zachował się drewniany strop belkowany z
czasów budowy (XVII/XVIII w.).
|
|
Bibliografia
- Z. Nowak, Dzieje
tzw.
Akademii Chełmińskiej, [w:] Dzieje
Chełmna i jego regionu. Zarys
monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 183-200.
- Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, z. 4, Dawny powiat chełmiński, oprac. T.
Mroczko, s. 63-64.
- T. Chrzanowski, M. Kornecki, Chełmno, Wrocław-Warszawa-Kraków
1991, s. 187.
|
| Łącza internetowe
|
Fotografie: Piotr
Kożurno
© ICIMSS |
W pobliżu
|
|
|
