Muzeum Okręgowe w Toruniu
Dział Sztuki Polskiej I Europejskiej
Dzieła malarstwa i rzeźby, wykonane przed rokiem 1800, pochodzą z terenów Polski, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Polski północnej, w tym ziemi chełmińskiej z Toruniem. Najcenniejsze zabytki gotyckiej rzeźby i malarstwa z toruńskich warsztatów, są eksponowane w Galerii sztuki średniowiecznej, zaś dzieła plastyki nowożytnej - na wystawie Sztuka sakralna nowożytnego Torunia.
Jedyny, w takiej ilości obiektów zachowany zbiór portretów mieszczańskich, wykonanych w ciągu kilku stuleci (od XVI do XIX wieku), z wizerunkiem m.in. Mikołaja Kopernika, eksponowany jest w Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego. Cennym zespołem portretów jest również kolekcja podobizn władców Polski, przeznaczona pierwotnie do Sali Królewskiej Ratusza i tam obecnie prezentowana.
Zabytki dawnej sztuki obcej, głównie środowisk północno-europejskich znajdujące się w zbiorze, stanowią cenny materiał do badań porównawczych.
Kolekcja Sztuki Nowoczesnej
Kolekcja ta obejmuje dzieła malarstwa i rzeźby, powstałe od końca XVIII w. do czasów współczesnych. Zawiera dzieła artystów, których twórczość wyznaczała kolejne etapy sztuki polskiej: Marcelego Bacciarellego, Jana Matejki, Piotra Michałowskiego, Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego, Stanisława Ignacego Wtkiewicza i wielu innych. Szczególnie cenny i wyróżniający się w muzealnictwie polskim jest zespół prac artystów reprezentujących artystyczne środowisko Wilna z dziełami Ferdynanda Ruszczyca i Ludomira Ślendzińskiego. Malarstwo i rzeźba do 1945 r. eksponowane jest w Galerii Malarstwa Polskiego, stanowiąc zbiór reprezentatywny dla poszczególnych okresów stylistycznych z wyróżnieniem "Bractwa św. Łukasza". Okres powojenny reprezentują dzieła twórców należących do wielu ośrodków artystycznych Polski, tworząc obraz wszystkich tendencji stylistycznych i kierunków, które miały istotny wpływ na jakość polskiej sztuki. Bardzo dużą ilościowo grupę prac stanowią dokonania artystyczne środowiska toruńskiego, które kontynuuje tradycje szkoły wileńskiej, dzięki twórczości i pracy pedagogicznej m.in. takich artystów jak: Tymon Niesiołowski, Bronisław Jamontt czy Jerzy Hoppen. Obejmuje ona dzieła artystów związanych z Wydziałem Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, z "Grupą Toruńską" i wielu innych, także młodych twórców, którzy swoimi pracami wyznaczają nowe horyzonty postrzegania rzeczywistości.
Kolekcja Grafiki i Rysunku
Zabytki gromadzone w Gabinecie Rycin stanowią wysokiej klasy zespoły grafik i rysunków polskich i europejskich, dawnych i współczesnych, oraz współczesnej fotografii artystycznej. Szczególną uwagę, podobnie jak to ma miejsce w kolekcji sztuki nowoczesnej, poświęcono twórcom artystycznego środowiska wileńskiego, tak znaczącego dla rozwoju plastyki toruńskiej oraz środowiska toruńskiego. Do największych zespołów należą prace Jerzego Hoppena, Bronisława Jamontta, Edmunda Piotrowicza, Stanisława Borysowskiego, Edwarda Kuczyńskiego.
Kolekcja Wyrobów Rzemiosł Artystycznych
Podstawę kolekcji stanowią wyroby warsztatów toruńskich oraz z terenu ziemi chełmińskiej i Pomorza, o znacznych walorach nie tylko artystycznych, ale w dużej mierze historycznych. Znaczącą częścią zbioru pozostają zabytki wykonane na terenie Polski i poza jej granicami, często wysokiej klasy artystycznej, żeby wymienić choćby europejskiej klasy zespół biżuterii ze skarbu ze Skrwilna.
Trudno o trafną, ogólną charakterystykę muzealiów tej kolekcji, jako że obejmuje ona zabytki snycerki, meble, ceramikę artystyczną (majolikę, kamionki, fajanse, porcelanę), wyroby z metali (wyroby złotnicze, konwisarskie, ludwisarkie, zegarmistrzowskie, kowalskie, ślusarskie, itd.), szkło dawne i współczesne, tkaniny. Typowe dla tych muzealiów jest więc znaczne zróżnicowanie w kwestiach materiałowych, technicznych, dotyczące funkcji przedmiotów i związanych z nią form, także miejsca i czasu powstania, co warunkuje repertuar stosowanych form i dostępnych technik.
Pośród najcenniejszych zespołów najstarszym jest zespół gotyckich witraży z Torunia i Chełmna, wykonanych w warsztatach toruńskich. W okresie nowożytnym powstały liczne wyroby i pamiątki cechów rzemieślniczych, między innymi słynne toruńskie formy piernikowe, renesansowe i barokowe sprzęty liturgiczne oraz naczynia świeckie ze srebra i złota, barokowe meble i sprzęty zdobione techniką intarsji. Wyjątkowym z kilku względów jest skarb ze Skrwilna oraz skarb z Nieszawy, oba pozyskane drogą eksploracji archeologicznych. Europejskiej klasy złotą biżuterię z okresu renesansu i manieryzmu ze skarbu ze Skrwilna, pochodzącą ze średnio zamożnego domu szlacheckiego, porównać można jedynie z kilkoma zaledwie zespołami w zbiorach polskich.
Najcenniejsze zabytki eksponowane są na wystawach stałych: Galeria sztuki średniowiecznej; Dawny Toruń. Historia i rzemiosło artystyczne 1233-1793; Sztuka sakralna nowożytnego Torunia; Toruń 1793-1920. Miasto Pogranicza; Skarb ze Skrwilna. Skarb z Nieszawy. Złotnictwo świeckie polskie i obce XVI-XX wieku.
Dział Archeologii
Początki muzealnych zbiorów archeologicznych w Toruniu sięgają 2 poł. XIX wieku. Zabytki archeologiczne gromadziły Städtisches Museum i Coppernicus Verein für Wissenschaft und Kunst oraz muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Ich kolekcje znalazły się w utworzonym w 1930 roku Muzeum Miejskim (od 1931 roku w Dziale Prehistorycznym), a po II wojnie w Muzeum Pomorskim i następnie w Muzeum Okręgowym w Toruniu.
Dzięki intensyfikacji badań wykopaliskowych i powierzchniowych, zapoczątkowanych w latach pięćdziesiątych, a także dzięki nadzorom archeologicznym, prowadzonym przy inwestycjach budowlanych w ostatnich latach, zbiory systematycznie powiększały się. Obecnie ich liczba wynosi około 200 tys. zabytków, które pochodzą z ziemi chełmińskiej, dobrzyńskiej, Kujaw i Pomorza Gdańskiego. Zabytki te dobrze reprezentują wszystkie epoki i kultury od końca epoki lodowcowej do średniowiecza i czasów nowożytnych włącznie. Są to bogate materiały z osad i cmentarzysk (m.in. kolekcja urn twarzowych) oraz ze skarbów. Najważniejsze zespoły zabytków pozyskano z następujących stanowisk: Toruń-Rudak (paleolit schyłkowy), Brąchnówko, Rzęczkowo, Toruń-Katarzynka, Toruń- Fort Żółkiewskiego, Adolfin, Bodzanowo, Byczyna (osady neolityczne), Małe Czyste (groby neolityczne), Mała Kępa, Słończ, Bolumin, Chwarzno, Gościeradz, Oksywie, Matarnia (cmentarzyska kultury łużyckiej i pomorskiej), Kamieniec, Kruszwica, Boguszewo (grody kultury łużyckiej), Podwiesk, Małe Czyste, Gostkowo, Lachmirowice, Janowo (cmentarzyska kultury wielbarskiej, oksywskiej, i przeworskiej), Toruń (osady z okresu wpływów rzymskich), Lubicz, Lisewo, Lachmirowice (osady wczesnośredniowieczne), Kałdus, Brzoza, Otłoczyn (cmentarzyska wczesnośredniowieczne), Toruń, Mała Nieszawka (zamki krzyżackie), Toruń – Stare i Nowe Miasto (średniowiecze i czasy nowożytne).
Wyniki badań prowadzonych przez Dział Archeologii znalazły i znajdują swoje odbicie w licznych publikacjach, których autorami byli i są jego pracownicy. Na bazie naszych zbiorów powstają prace doktorskie i magisterskie. Wybrane materiały udostępnione są do badań porównawczych i publikacji archeologom polskim i zagranicznym. W Dziale odbywają się również zajęcia dydaktyczne ze studentami archeologii UMK i lekcje muzealne dla młodzieży szkolnej.
Obok prac naukowo-badawczych, Dział organizuje wystawy stałe i czasowe. Od połowy lat siedemdziesiątych przygotowano trzy wystawy stałe, ostatnią z nich Odkrywanie przeszłości otwarto w 1999r. (wyróżnienie w konkursie Sybilla 1999). W tym samym okresie zorganizowano wiele wystaw czasowych (m.in. nagrodzone Z dziejów publicznych zbiorów archeologicznych w Toruniu – II nagroda Sybilla 2002 oraz Ciepłe piękno. Z historii toruńskich zdunów – wyróżnienie Sybilla 2003), z których trzem towarzyszyły konferencje naukowe z opublikowanymi materiałami. Dzięki współpracy z innymi muzeami nasze zabytki wypożyczane są na wystawy w Polsce i za granicą, a do muzeum sprowadzane są wystawy czasowe.
Siedziba Działu, od 1968 roku, mieści się w trzech spichrzach przy ul. Ciasnej 4/6/8 – gdzie znajdują się magazyny zbiorów, pracownie wraz z pracownią konserwacji zabytków archeologicznych i biblioteka. Pracuje w nim: 4 archeologów opiekujących się magazynami zbiorów (Epoki Kamienia i Wczesnej Epoki Brązu, Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza, Okresów: późnolateńskiego i wpływów rzymskich , Średniowiecza i Czasów Nowożytnych); 2 archeologów – konserwatorów w pracowni konserwatorskiej.
do góry 
