Twórcy     Zespoły    Instytucje   

Wydarzenia    Organizacje    O nas   

Kontakt   

Teatr "Baj Pomorski"
ul. Piernikarska 9
Organizator: Gmina Miasto Toruń
Podstawa prawna: Uchwała Nr 284/92 RMT z 22.10.1992
Przedmiot działalności: prowadzenie działalności artystycznej, upowszechnianie i edukacja w zakresie teatru, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży

Narodziny toruńskiej sceny lalkowej odbywały się w atmosferze zamiłowania do teatru oraz ogromnego zaangażowania i poświęcenia. Teatr „Baj Pomorski” zawdzięcza swoje narodziny Irenie Pikiel- Samorewiczowej oraz Jadwidze Badowskiej, które jako repatriantki z Wilna przybyły do Bydgoszczy z dokumentem z Ministerstwa Kultury i Sztuki upoważniającym je do zorganizowania pierwszego na Pomorzu teatru lalek. Obie Panie związane były z wileńską sceną teatralną. Irena Pikiel- Samorewiczowa, jako malarz, kierownik plastyczny Teatru Młodego Widza „Bajka” w Wilnie natomiast Jadwiga Badowska absolwentka Studium Teatralnego w Wilnie, kierowniczka „Bajki”. Powstały teatr dla odróżnienia go od warszawskiego „Baja” nazwany został „Baj Pomorski”.

W początkowym okresie Teatr borykał się z problemami finansowymi oraz lokalowymi. Dzięki zaangażowaniu Naczelnika Wydziału Kultury i Sztuki w Bydgoszczy Teatr otrzymał salę Rzeźni Miejskiej, przy ul. Jagiellońskiej w Bydgoszczy, gdzie w czasie okupacji mieścił się niemiecki teatr marionetkowy.

Pierwszymi aktorami „Baja Pomorskiego” byli studenci Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, którzy pod okiem doświadczonych aktorów i reżyserów odbyli warsztaty teatralne i poznali tajniki animacji lalek. 28.10.1945 r. odbyło się pierwsze przedstawienie pt. O krawczyku-wędrowniku Ewy Szelburg-Zarembiny, które zainaugurowało działalność „Baja Pomorskiego”. Druga premiera O raku-nieboraku i pstrągu-dziwolągu Janiny Duszyńskiej, która odbyła się 28.12.1945 r. była ostatnią sztuką zrealizowaną w Bydgoszczy. Trudna sytuacja teatralna, prowizoryczny charakter lokali, jak również brak środowiska artystycznego, zmusiły Irenę Pikiel- Samorewiczową do wysunięcia własnego projektu reorganizacji „Baja Pomorskiego”.  Z tego też powodu Irena Pikiel chętnie przyjęła propozycję przeniesienia siedziby Teatru do toruńskiego budynku przy ul. Piernikarskiej 9, który w okresie wojny należał do niemieckiego Teatru Zamkowego. Tym samym, w kwietniu 1946 r. rozpoczął się toruński okres „Baja Pomorskiego”. Pierwszymi adeptami Teatru byli młodzi studenci toruńskiego uniwersytetu, którzy pod okiem Tadeusza Fijewskiego zapoznani zostali z tajnikami gry aktorskiej oraz sztuką animacji lalki. Pierwsza toruńska premiera miała miejsce 28.04.1946 r. „O raku-nieboraku i pstrągu dziwolągu”. W spektaklu wystąpili: Krzysztof Niesiołowski (tytułowy Rak Nieborak), Juliusz Narębski (tytułowy Pstrąg Dziwoląg), Żylisława Malska (Maciek), Krystyna Królikowska, Danuta Zdon, Teresa Zielińska, Mieczysław Antuszewicz, Czesław Kurzawski, Czesław Maciejewski.

W roku 1947 w wyniku przeniesienia Ireny Pikiel- Samorewiczowej do warszawskiego „Baja” Teatr stanął przed groźbą likwidacji. Opiekę nad Teatrem przejęła pochodząca z Wilna Joanna Piekarska.  Po stoczonej w Warszawie batalii o subwencje, Teatr ocalał. Warunki pracy w Teatrze pozostawały nadal ciężkie. W tamtym czasie grano około 15 widowisk miesięcznie, kolejną częścią działalności były częste objazdy nie tylko po Pomorzu, ale po całej Polsce. Początkowo w repertuarze „Baja Pomorskiego” figurowały sztuki wypożyczane z „Baja” warszawskiego, bądź uzyskane na drodze wymiany z innymi teatrami, głównie baśnie, opowieści ludowe z moralistycznym przesłaniem. W późniejszym okresie Joanna Piekarska nawiązała współpracę z miejscowym środowiskiem literackim. Efektem współpracy było pierwsza prapremiera Teatru - O Wacku piekarczyku, Jacku kucharzyku, pysznych Krzyżakach i toruńskim pierniku Wiktora Malskiego.

Ciężka praca zespołu teatralnego została doceniona - „Baj Pomorski” w 1950 r. za „Domek Kotki” w reżyserii Joanny Piekarskiej zdobył III nagrodę na I Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Warszawie.

W roku 1950 rozpoczął się nowy okres w działalności Teatru, „Baj Pomorski” został upaństwowiony i otrzymał w zarząd używany dotychczas budynek przy ul. Piernikarskiej 9. Sukces ten oznaczał stabilizację finansową, z drugiej strony kres swobody twórczej, konieczność przestrzegania obowiązujących w polityce kulturalnej reguł w doborze sztuk i planowaniu.

We wrześniu 1950 powołany został nowy dyrektor, którym został Stanisław Stapf, Joannie Piekarskie powierzono funkcje kierownika artystycznego. Ówczesny dyrektor dokonał gruntownej przebudowy i modernizacji Teatru. Pierwszy poważny remont miał miejsce w latach 1950-1953, kolejny 1957- 1959. W trakcie przebudowy Teatru, występy organizowano przede wszystkim w Kinie Echo, GKO Grunwald, Dworze Artusa, Teatrze Ziemi Pomorskiej oraz w pomieszczeniach zakładów pracy i szkół. Przebudowa sceny, modernizacja i zakup nowych urządzeń scenicznych sprzyjały rozbudowie Teatru. Wydzielone zostały dwa nurty repertuaru: dla widzów przedszkolnych oraz dzieci starszych. Działanie takie zaowocowało wzrostem liczby realizowanych widowisk,  nawet do 600 rocznie. Stapf kontynuował wizje teatru stricte lalkowego, w którym dominowały kukiełki, jawajki, pacynki, pojawienie się aktora było rzadkością. Wśród realizowanych w tym okresie sztuk dominowały utwory radzieckie, pojawiły się inscenizacje wg Siergieja Obrazcowa, bajki sceniczne Marii Kownackiej, Ireny Jurgielewiczowej, Krystyny Jeżewskiej.

Na uwagę w okresie dyrekcji Stapfa zasługują dwa przedstawienia: „Sen nocy letniej” Wiliama Shakespeare’a oraz W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza. Premiera Snu nocy letniej odbyła się  18.12.1955 z okazji 10-lecia „Baja Pomorskiego”. Była to pierwsza inscenizacja lalkowa tekstu  Shakespear’a w powojennym teatrze polskim i przede wszystkim pierwsza premiera w historii Teatru dla widzów dorosłych. Zrealizowana w 1960 r. prapremiera W pustyni i w puszczy skierowana została do młodzieży. Zamiarem dyrektora było stworzenie trzech dużych widowisk opartych na trzech powieściach dla młodzieży: W pustyni i w puszczy , Winetou oraz Robinson Kruzoe. Plan został wykonany tylko częściowo, doszło do realizacji jedynie powieści Sienkiewicza. Dyrektorowi Stapfowi Teatr zawdzięcza zorganizowanie pierwszego stałego festiwalu lalkarskiego na Ziemi Polskiej- Festiwalu Teatrów Lalkowych Polski Północnej. Przedsięwzięcie to, z kilkoma przerwami kontynuowane jest do dnia dzisiejszego pod nazwą „Międzynarodowych Toruńskich Spotkań Teatrów Lalek”.

Następcą Stapfa został Leszek Śmigielski, który postawił na model teatru otwartego, realizującego repertuar nastawiony na eksperyment artystyczny. Ówczesny dyrektor doprowadził do powołania Klubu Środowisk Twórczych „Azyl”, którego celem była integracja artystów z różnych kręgów. Klub był miejscem dla wieczorów poetyckich, premier spektakli autorskich, recitali, wystaw plastycznych. Klub „Azyl” działał do końca 1980 r.

Po odejściu Śmigielskiego, funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego rozdzielono. Stanowisko kierownika artystycznego objął Tadeusz Petrykowski, natomiast naczelnego Eugeniusz Synak. Priorytetem ówczesnego kierownictwa było otwarcie Teatru oraz jego promocja na forum ogólnopolskim. Już w 1972 r. „Baj Pomorski” zaprezentował się na Festiwalu Sztuk Historycznych Teatrów Lalek w Szczecinie z premierą Ballada o gdańskim iglarzu Fenikowskiego. Otwarcie Teatru nastąpiło również poprzez telewizyjne realizacje spektakli. Kolejnym aspektem rozwoju Teatru było nawiązanie i wymiana kontaktów między polskimi i zagranicznymi zespołami.

do góry