Goss Alojzy

Malarz, konserwator dzieł sztuki, nauczyciel akademicki, społecznik

Data urodzenia: 17 V 1914

Miejsce urodzenia: Nowa Wieś koło Gołubia

Data śmierci: 28 IV 1994


W 1920 r. zamieszkał z rodzicami w Toruniu. W latach 1934-1939 studiował na ASP w Krakowie malarstwo pod kierunkiem W. Jarockiego, W. Siechulskiego i S. Filipkiewicza oraz konserwatorstwo pod kierunkiem J. Hoplińskiego. Dyplom ukończenia tych studiów otrzymał w 1946 r. Okupację niemiecką przeżył w Toruniu i pracował fizycznie kolejno jako malarz-dekorator i kreślarz-rysownik w administracji domów oraz jako dekorator w teatrze. Potajemnie pracował też artystycznie, wykonując przeważnie portrety. Bezpośrednio po wyzwoleniu Torunia, w lutym 1945 r., z nominacji Woj. Wydziału Kultury i Sztuki został referentem do zabezpieczenia księgozbiorów i dzieł sztuki na terenie miasta. Przedłużeniem pracy społecznej do 1954 r. były: funkcja przewodniczącego Podkomisarza Kultury i Sztuki MRN, wygłaszanie prelekcji na temat sztuki dla młodzieży szkolnej i ludności miejskiej, organizowanie artystycznej oprawy pochodu w Dniach Oświaty i Kultury, wykonywanie licznych dekoracji gmachów, sal UMK i władz miejskich na uroczystości państw. Już od 1945 r. współdziałał też przy organizowaniu życia artystycznego - był jednym z członków założycieli ZPAP Oddziału Toruńskiego, którego do 1950 r. był sekretarzem, a od 1950 r. do czerwca 1951 r. przewodniczącym Delegatury Okręgowej ZPAP w Bydgoszczy, następnie do roku 1953 był prezesem Oddziału Toruńskiego. Od 1 listopada 1945 r., tj. od utworzenia Wydziału Sztuk Pięknych na UMK, był asystentem, następnie adiunktem (1946 r.) przy Katedrze Pejzażu i Malarstwa Witrażowego, kierowanego przez prof. K. Dargiewicza (przemianowanej później na Katedrę Rysunku). Funkcję tę, z przerwą (przełom 1946-47) na leczenie gruźlicy w Szwajcarii (gdzie też zapoznawał się z dziełami sztuki na wystawach i w muzeach), pełnił do 1979 r., tj. do odejścia na emeryturę. Brał czynny udział w życiu uczelni nie tylko jako artysta i dydaktyk, ale też jako organizator, m.in. w latach 1949-1950 uczestniczył w akcji uchronienia Wydziału Sztuk Pięknych przed likwidacją - byt inicjatorem rozmów z Komitetem Uczelnianym PZPR i wiecu całego Wydzału, wyjazdu ze studentami na rozmowy z Ministrem Kultury i Sztuki, Ministrem Szkolnictwa Wyższego oraz z KC PZPR. Był także autorem przekształcenia Wydziału z artystycznego na artystyczno-dydaktyczny. Starania te zakończyły się sukcesem - Wydział funkcjonował dalej. Do 1955 r. uprawiał głównie malarstwo sztalugowe: portrety, martwa natura, pejzaż, marginalnie rysunek węglem i ołówkiem.
Powoli przechodził na malarstwo ścienne, głównie polichromia w kościołach oraz konserwatorstwo obrazów; malowideł i przedmiotów sakralnych. W latach 1955-69 prowadził te prace przeważnie na terenie Pomorza i Kujaw. Najważniejsze z nich to: polichromie i liczne kompozycje figuralne w późnogotyckim kościele w Górznie koło Brodnicy (1956), kompozycje figuralne i symbolika oraz odkrycie żebrowań gotyckich w kościele w Piotrkowie Kujawskim (1960), a także kompozycje oraz konserwacja stropu, ołtarza i wystroju renesansowego i barokowego w drewnianym kościele w Radoszkach koło Brodnicy (1964-67). Działalność rozpowszechnił na inne tereny Polski, np. konserwacja polichromii i wystroju wnętrza kościoła z przełomu XVIII/XIX w. w Puchaczowie koło Lublina (1979-80), konserwacja polichromii i wystroju barkowego, projekt nowego ołtarza, konfesjonałów i ławek w kościele barokowym w Rybnie koło Sochaczewa (1984-88), kompozycje postaciowe, symbole sakralne, Droga Krzyżowa, sześć obrazów do trzech ołtarzy własnego projektu oraz konserwacja barokowego wystroju w gotyckim, rozbudowanym kościele w Sztumie koło Malborka (1985-93), projekt wystroju wnętrza, trzy obrazy ołtarzowe na płótnie w nowym kościele w Nowej Wsi Sztumskiej (1989-92). Wszystkie prace opatrywał szczegółową dokumentacją opisową i fotograficzną, akceptowaną przez Centralne Biuro Dokumentacji Zabytków oraz wojewódzkich i diecezjalnych konserwatorów zabytków. Działalność ta spotykała się też z uznaniem innych specjalistów i społeczności skupionych wokół obiektów, którym nadawał lub przywracał funkcję i piękno. Twórczo i wydajnie pracował do ostatnich lat życia, korzystając od roku 1969 (na podstawie zezwolenia Ministra Kultury i Sztuki) ze względu na stan zdrowia i wiek jedynie z kilkuosobowej pomocy technicznej. Zmarł 28 kwietnia 1994 r. w Toruniu.

Źródło: Toruński słownik biograficzny pod red. T. Mikulskiego, t. 2, Toruń 2000.


Zobacz także:

do góry